Gereksiz Kime Denir? Güç İlişkileri ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Analiz
Güç, iktidar ve toplumsal düzen arasındaki ilişki üzerine kafa yoran bir siyaset bilimci, sıklıkla ”gereksiz” kavramına takılır. Gereksizlik, yalnızca bireylerin değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal yapıların da içinde hareket ettiği bir kavramdır. Peki, bir kişi veya bir grup gerçekten ‘gereksiz’ olabilir mi? Toplumları yönlendiren güç dinamikleri, ‘gereksiz’ olarak tanımlananları hangi ölçütlerle dışlar? Bu sorular, bireylerin ve toplulukların kendilerini ve birbirlerini nasıl tanımladıklarını anlamak için kritik öneme sahiptir.
Günümüz toplumlarında bireylerin ”gereksiz” olarak tanımlanması, genellikle iktidarın ve toplumsal normların şekillendirdiği güç ilişkilerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkar. Bu yazıda, gereksizliğin, güç, iktidar, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık gibi kavramlarla nasıl bağlantılı olduğunu ele alacağız. Ayrıca, erkeklerin stratejik ve güç odaklı bakış açıları ile kadınların demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bakış açılarını nasıl harmanlayabileceğimizi inceleyeceğiz.
Güç, İktidar ve Gereksizlik
Toplumlar, genellikle belirli güç yapılarına dayanır. Bu güç yapıları, bireylerin ve grupların belirli rollere bürünmesine yol açar. Bir kişi, yalnızca ekonomik, siyasal veya kültürel alanda etkin bir şekilde yer aldığında değerli kabul edilir. Oysa, bu değer, genellikle toplumun en güçlü kesimlerinin iktidarını sürdürmelerine hizmet eder. İktidar, belirli gruplara daha fazla kaynak ve fırsat sunarken, diğerlerini dışlar ve ”gereksiz” olarak tanımlar.
Örneğin, ekonomik olarak güçsüz bir işçi sınıfı, toplumda ‘gereksiz’ olarak görülebilirken, bu durum, iktidarın elinde olanların çıkarlarına hizmet eder. Bu bağlamda, ”gereksiz” olarak adlandırılan grupların dışlanması, iktidarın varlığını sürdürmesini sağlayan bir stratejidir. Toplumun dışlanmış kesimlerinin ”gereksizlik” etiketine layık görülmesi, onların toplumsal üretime katılımını engeller ve böylece güç dengesizliği derinleşir.
Kurumlar ve Toplumsal Düzen
Toplumsal kurumlar, bireylerin hayatta kalmalarını sağlamak amacıyla şekillenen yapılar olarak öne çıkar. Bu kurumlar, bireylerin güç kazanma yollarını belirler ve aynı zamanda ”gereksiz” olarak tanımlanan grupları toplumsal hayattan dışlama işlevi görür. Eğitim sistemi, iş gücü piyasası, sağlık hizmetleri gibi kurumlar, toplumsal düzenin sürekliliğini sağlar, ancak aynı zamanda toplumu kategorize eder.
Örneğin, eğitim sisteminin içindeki başarı kriterleri, genellikle toplumsal elitin isteklerine hizmet eder. Bu durumda, belirli bir eğitim düzeyine ulaşamayan veya toplumsal kurallara uymayan bireyler, ”gereksiz” olarak dışlanabilirler. Burada, kurumların bireyleri ”gereksiz” olmaktan alıkoyma yerine, onlara toplumsal düzenin dışına itme işlevi gördüğü söylenebilir. Bu yapılar, iktidar sahibi olanların çıkarlarını koruyarak, belirli grupların ”gereksiz” ilan edilmesine yol açar.
İdeoloji ve Toplumsal İhtiyaçlar
İdeolojiler, toplumsal yapıları şekillendiren, belirli bir gücün egemenliğini sürdürmesine yardımcı olan düşünce sistemleridir. Hangi bireylerin veya grupların ”gereksiz” olduğu, bu ideolojik yapılar tarafından belirlenir. Eğer bir ideoloji, belirli bir grubun varlığını tehdit olarak görüyorsa, o grup ”gereksiz” ilan edilir. Bu durum, ideolojik ve kültürel egemenliğin korunmasına yönelik bir stratejidir.
Modern kapitalist toplumlarda, bireylerin verimli olmaları, üretken olmaları ve toplumsal düzeni sürdürmeleri beklenir. Bu gereksinim, ”gereksizlik” kavramını belirler. Örneğin, iş gücü piyasasına entegre olamayan bireyler, bu ideolojik yapının dışında kalır ve dışlanmış gruplar arasında yer alır. Sonuç olarak, toplumsal ideolojiler, kimlerin toplum için ”gereksiz” olduğuna karar verir ve bu durum, bireylerin psikolojik durumlarını ve toplumsal aidiyetlerini etkiler.
Erkekler, Güç ve Strateji; Kadınlar, Demokrasi ve Katılım
Erkekler ve kadınlar, toplumsal yapılar içinde farklı roller üstlenirler. Erkeklerin toplumsal yaşama dair bakış açıları genellikle güç, strateji ve kontrol odaklıdır. Erkeklerin egemen olduğu pek çok toplumda, iktidarın sürdürülebilirliği, belirli güç ilişkilerinin korunmasına dayanır. Erkeklerin stratejik bakış açıları, kimin ”gereksiz” olduğuna karar verirken, bu kararlar genellikle erkeklerin egemenliğini pekiştirmeye yönelik olur.
Kadınlar ise, toplumsal yaşamda genellikle demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bir bakış açısına sahiptirler. Kadınlar, toplumların daha eşitlikçi ve kapsayıcı olmasını savunur. Kadınların bu bakış açıları, ”gereksiz” olarak tanımlanan grupların toplumsal katılımını teşvik eder. Toplumsal değişim, kadınların daha fazla temsil edilmesiyle birlikte daha kapsayıcı hale gelir. Erkeklerin stratejik bakış açıları ile kadınların demokratik katılım odaklı bakış açıları, toplumsal yapının yeniden şekillendirilmesi için farklı ama tamamlayıcı güçler oluşturur.
Vatandaşlık ve Katılım: Toplumun ”Gereksiz” Kesimleri
Günümüz toplumlarında, bir kişinin vatandaşlık haklarına sahip olup olmaması, onun ”gereksiz” veya ”gereksiz değil” olduğuna dair önemli bir göstergedir. Bir kişi, toplumsal sözleşmeye ve vatandaşlık haklarına dahil edilmediği zaman, toplumsal hayatta ”gereksiz” sayılır. Bu durum, güç ilişkilerinin ve iktidarın toplumda kimlere değer atfettiğini gösterir. Toplumun ”gereksiz” olarak nitelendirdiği grupların dışlanması, onların katılım hakkını elinden alır ve toplumun daha eşitlikçi bir yapıya kavuşmasını engeller. Katılım, sadece siyasal haklarla sınırlı olmayıp, aynı zamanda toplumsal etkileşimle de doğrudan ilişkilidir.
Sonuç: Güçlü İktidarlar, Zayıf Toplumlar
Gereksizlik, çoğunlukla iktidar sahiplerinin, toplumu yönetme biçimlerinin bir yansımasıdır. Güçlü iktidarlar, dışlanmış grupları ”gereksiz” olarak tanımlar ve bu dışlanmışlık, toplumun içinde bulunduğu düzeni sürdürmesine hizmet eder. Ancak, toplumsal yapılar, demokratik katılımı ve eşitliği teşvik ettiğinde, ”gereksizlik” kavramı anlamını yitirir ve daha kapsayıcı, adil bir toplum ortaya çıkar.
Bugün bizler, ”gereksiz” olarak görülen bireyler için ne gibi çözümler üretiyoruz? Bu grupları toplumsal hayata nasıl dahil edebiliriz? Toplumlar, gerçekte kimin ”gereksiz” olduğunu belirleyebilir mi, yoksa bu sadece bir güç oyunundan mı ibarettir? Bu sorular, geleceğin toplumunu şekillendiren dinamikleri anlamamıza yardımcı olabilir.